Preek over Matteüs 4:17
Jezus’ centrale boodschap
[dia 1]
Let op! Kom in beweging en blijf niet staan, want de trein komt eraan! Hij is al dichtbij. Ga van het spoor![1]
[dia 2]
Daar lijkt Jezus’ oproep op: Let op. Kom in beweging. Blijf hier niet staan, want het koninkrijk van de hemel komt eraan! Verander je leven!
Matteüs, Marcus en Lucas geven dat als samenvatting van Jezus’ boodschap. Dat is vooral wat Jezus komt vertellen: Kom tot inkeer. Dat is bekeer je, keer om, want het koninkrijk van de hemel komt eraan.
Een klein verschil, maar het maakt voor de betekenis niet uit, is dat Matteüs het dan meestal heeft over het koninkrijk van de hemel en Lucas en Marcus over het koninkrijk van God.[2] Maar het is hetzelfde: Gods nieuwe wereld. De wereld waar God regeert. Waar Gods wil op aarde gebeurt, zoals in de hemel.
Betekenis
[dia 3]
Kom tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is dichtbij!
Dat is een radicale boodschap. Er wordt wat van je gevraagd. Een totale verandering, een omkering. Je kunt niet blijven zitten waar je zit.
Wat betekent dat? Dat je je moet omkeren en dat het anders moet omdat het koninkrijk dichtbij is?
[dia 4]
Het is zoiets als omdenken. Omdenken dat is vaak dat je anders tegen de dingen gaat aankijken dan je misschien in eerste instantie zou doen en daardoor op een andere manier naar de wereld gaat kijken. Dat gebeurt zeker ook als je naar Jezus’ woorden luistert. Je gaat anders denken en daardoor ook anders doen. Dingen die heel belangrijk lijken, worden veel minder belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan geld en succes. Mensen die onbelangrijk lijken – denk aan kinderen, zieken, armen – worden opeens al je aandacht waard.
Bij betekenis van die woorden ‘kom tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is dichtbij’ wil ik vanochtend vooral kijken naar het verhaal dat Matteüs dat we gehoord hebben. Wat kunnen we daaruit leren over tot inkeer komen en het koninkrijk dat eraan komt?
[dia 5]
Ik vat het voor het gemak maar even samen met vier woorden: geloof, hoop en liefde en een voorbeeld.
Geloof
[dia 6]
Geloof is in de Bijbel vertrouwen, jezelf toevertrouwen, jezelf geven aan wat je niet ziet. Jezus hoort dat zijn neef Johannes is gevangen genomen. Johannes had precies dezelfde boodschap als Jezus: ‘Kom tot inkeer want het koninkrijk van de hemel is dichtbij.’ Als Johannes dan gevangen genomen wordt, zou Jezus de moed kunnen opgeven. Hoe moet het zonder Johannes’ doop en verkondiging? Maar juist niet. Jezus gaat door, Hij neemt het van Johannes over. Hij trekt weg naar het gebied waar hij vandaan komt. Jezus gelooft dat daar de boodschap ook gehoord moet worden. Ook bij mensen die niet zo erg precies meer leven volgens Gods geboden. Ze lijken soms meer Romeins dan Joods. Maar Jezus gelooft in zijn boodschap.
En wat heel bijzonder is: het kan als een vlucht lijken en een stap terug, verder weg van Jeruzalem, verder weg van het centrum van de godsdienst, verder weg van de tempel. Wat moet er van deze nieuwe beweging terecht komen? Maar Matteüs zegt: nee, juist zo gebeurt wat Jesaja voorzegd had: ‘Het volk dat in duisternis leefde, zag een schitterend licht en zij die woonden in de schaduw van de dood, worden door het licht beschenen.’ Het lijkt een achteruitgang, maar dat is het niet.
Keer je om, ga anders kijken, denken en leven! Laat ik een klein voorbeeld geven. Een journalist vertelde eens dat hij Moeder Theresa, een wereldberoemde non die in Calcutta werkte onder de armen, wilde interviewen. [dia 7] Het was moeilijk om dat voor elkaar te krijgen, want ze wilde vooral aandacht geven aan de mensen daar en niet druk zijn met journalisten. Uiteindelijk stemde ze toch in met het interview. Toen de journalist daarna weer naar het vliegveld ging, kwam hij erachter dat er iets mis was gegaan met de opname. Hij had helemaal geen geluid! Hij ging schoorvoetend weer terug, zou ze nog wel tijd voor hem willen hebben. Maar Moeder Theresa nam het heel licht op ‘prima, we doen het over. Het eerste interview was dan vast niet goed genoeg. Ik denk dat we het opnieuw moeten doen. Goed, dat je teruggekomen bent.’
Dat is een eenvoudig voorbeeld van geloof – geloven dat een tegenslag niet alleen maar een tegenslag is, maar dat God daar ook mee aan het werk gaat. (Dat is iets anders dan dat hij je tegenslagen stuurt). Maar Hij doet er wel iets goeds mee. [dia 8] Of zoals Paulus zegt: ‘alles wat gebeurt draagt bij aan het goede voor wie gelooft’ (Romeinen 8:28).
Hoop
Dat heeft ook alles met het volgende woord te maken: hoop. [dia 9] Hoop is ook omdenken. Aan meer denken dan wat je alleen ziet. En dat is geen goedkoop praatje. Zo van: achter de wolken schijnt de zon, na regen komt zonneschijn. Want misschien zit je al jaren op die zonneschijn te wachten, en blijft het donker en somber. Je zult maar altijd ziek zijn. ‘Arbeidsongeschikt.’ Eruit liggen. Of alles wat jij doet lijkt wel te mislukken Je ervaart echt niet altijd dat alles wat gebeurt bijdraagt ‘aan het goede voor wie gelooft.’ Dat vraagt geloof en hoop.
Er is hoop, zegt Matteüs, voor mensen die in het donker leven. Jezus is voor hen het licht. Er is hoop voor een gebied waar mensen het geloof niet meer serieus nemen, daar in Galilea. Er is hoop ook al is Johannes gevangen genomen en wordt hij straks gedood. Er is hoop – ook al moet Jezus straks zelf sterven.
Dat is wat we straks ook vieren in het Avondmaal – we staan stil bij de dood van Jezus. Bij zijn kruisdood. We vieren daar dat de ultieme mislukking – Jezus’ dood – de ultieme overwinning is. Juist zo kennen we Gods liefde.
Of je kunt het ook nog anders zeggen: dat alles wat er in ons leven misgaat en alles wat we verkeerd gedaan hebben, niets daarvan is sterker dan Gods liefde. Jezus is kapot gegaan aan al jouw fouten en mislukkingen, maar dat deed hij vrijwillig, uit liefde.
Liefde
En daarmee komt het derde woord: liefde. [dia 10] Gods koninkrijk, Gods nieuwe wereld is een wereld van liefde. Dat zie je ook aan Jezus. Hij verkondigt het koninkrijk niet alleen maar, hij laat het ook zien (Matteüs 4:23). Hij genas elke ziekte en elke kwaal onder het volk.
Stel je een tijd voor zonder moderne ziekenhuizen, zonder de moderne medicijnen en vooral zonder moderne hygiëne. Je begrijpt: veel meer mensen waren ziek. Veel meer mensen hadden kwalen. En ziekte zorgt altijd voor uitsluiting. Je kunt niet meedoen met de anderen. En in Israël was het dan ook nog eens zo dat ziekte vaak betekende dat je ‘onrein’ was. Je was niet welkom in de tempel. Mensen konden je beter niet aanraken, want dan werden ze zelf onrein.
Als zieke ervoer je het aan je eigen lichaam: ik hoor er niet bij. Maar nu komt het koninkrijk van God – God maakt het anders – iedereen is door Jezus welkom bij hem. En als teken daarvan worden zieken genezen.
En daar zijn christenen mee doorgegaan met mensen genezen: soms door een wonder, een handoplegging of gebed. Maar waarschijnlijk nog veel vaker door ziekenhuizen op te richten. Door voor mensen te gaan zorgen. We sluiten niemand buiten, iedereen is welkom bij God door Jezus.
Die liefde vieren we straks ook aan het Avondmaal. Wie straks het brood eet en wijn drinkt, laat iets zien van wat Jezus zegt – kom tot inkeer. Dat betekent geloof niet allereerst in jezelf. Geef het maar eerlijk toe – er is van alles mis met mij. Maar toch: heb hoop – want het blijft niet donker. En heb lief – hou van de mensen om je heen, want ik houd ze. Ik heb mijn leven voor ze gegeven.
Ook de liefde is in Gods nieuwe wereld een vorm van omdenken. Iemand zei eens: In de kerk (en dat geldt volgens mij ook buiten de kerk) zijn alleen maar mensen die je dichter bij Jezus kunnen brengen. Sommige mensen zijn zo inspirerend, die helpen jezelf om ook in God te geloven. Door hen kom je dichter bij Jezus. Maar er zijn ook mensen die zijn die je niet inspireren, eerder irriteren. En toch ook zij kunnen je dichter bij Jezus brengen. Jezus zegt namelijk dat je hen ook lief moet hebben en juist ook voor hen moet bidden. En daarvoor moet je ook voor jezelf bidden. Juist om die mensen die je irritant vindt te verdragen en lief te hebben, moet je dichter naar Jezus toe gaan.
Kom tot inkeer, keer je om, want het koninkrijk van de hemel is dichtbij. Je zou dat kunnen vertalen als: leef uit geloof, hoop en liefde.
Een levend voorbeeld gegeven door Jezus
Maar hoe gaat dat dan? Jezus geeft zelf een heel bijzonder voorbeeld door Simon en Andreas en Jakobus en Johannes te roepen als zijn leerlingen. Zij worden de levende voorbeelden van Gods nieuwe wereld. Die heel anders is dan die oude wereld. [dia 11] Simon en Andreas zijn bezig hun netten in het meer te gooien. Maar Jezus zegt: volg mij. En ze laten meteen hun netten achter. Gewoon daar in het water en ze volgen Jezus. En Jakobus en Johannes laten hun vader achter met zijn visbedrijf en gaan met Jezus mee. Ze laten letterlijk alles uit hun handen vallen om Jezus te volgen. Deze wereld telt niet meer.
Wat Jezus hen te bieden heeft is zoveel meer, dan alles wat ze hebben. Waarom zou je je nog druk maken om vis, als zichzelf geeft als het brood dat eeuwig leven geeft. Waarom zou je bij het bedrijf van je vader blijven werken, als God je Vader wil zijn? Dat weten de nieuwe leerlingen misschien nog niet precies met die woorden, maar ze weten het ergens diep van binnen kennelijk wel – bij Jezus moeten ze zijn, hoe dan ook.
[dia 12]
Niet al Jezus’ volgelingen worden geroepen om hun werk en hun vader in de steek te laten om vissers van mensen te worden. Maar natuurlijk moet je wel ontdekken dat wat Jezus groter en meer is dan wat je zelf hebt. En toch ook als je dat ontdekt, kan het zijn dat je toch gewoon visser blijft. In verhaal Matteüs is er ook sprake van nog grote groepen mensen uit allerlei gebieden die Jezus volgen. Niet alle vissers werden vissers van mensen.
En toch… telkens zijn er ook weer mensen geweest die wel die opdracht kregen. Het kan jou ook gebeuren, of misschien is het jou gebeurd. Dat Jezus tegen je zegt: kom hier, volg mij. Ik heb een speciale taak voor je. Laat alles liggen waar je zo druk mee bent en ga met mij mee.
Natuurlijk – elk mens, elke christen heeft een taak. Maar als je dat zo zegt, kan je ook gemakkelijk denken dat alles bij het oude kan blijven en dat is niet zo. Misschien ben jij wel geroepen om wat je hebt achter je te laten en Jezus te volgen en visser van mensen te worden.
Hier in Kampen denken we dan al gauw aan dominees. En al kun je aan andere mensen denken, daar zit natuurlijk ook wel iets in. Een dominee of een evangelist zoals Osama is in de ogen van de wereld buiten het koninkrijk van God weinig nuttig bezig. Ik voeg als dominee niets toe aan de economie. Ik leer jullie niet iets waarmee je je nuttig kunt maken. Buiten het koninkrijk van God is het een behoorlijk nutteloos beroep.
Maar in het koninkrijk van God is het een van de mooiste dingen om te doen – ik mag jullie en anderen over Jezus vertellen. Ik mag met en voor jullie en anderen bidden. Ik mag met jullie zoeken naar de weg die God met je God.
En heel veel van jullie vinden dat zo belangrijk dat je een groot deel van je inkomen geeft aan de kerk om dat onder andere mogelijk te maken. We geven geld om Osama en Merna in staat te stellen om vissers van mensen te zijn. Om Rieko het mogelijk te maken deze kerk te onderhouden en steeds weer klaar te maken om God en elkaar te ontmoeten. Om Adriaan ons te helpen bij het prijzen van God.
Het zijn praktische voorbeelden van wat het betekent, dat we ons omkeren omdat het koninkrijk van God dichtbij komt. Als je als mens zulk werk mag doen ben je een levend voorbeeld van Gods nieuwe wereld. Niet omdat je een volmaakt mens bent – dat waren de leerlingen ook niet. Maar wel doordat je met je werk, je levensinvulling laat zien: het koninkrijk van God komt eraan. Er is iets dat nog veel belangrijker is dan de dingen waar we ons gewoonlijk zo druk om maken.
Neem deze week eens tijd om na te gaan: vraagt Jezus van mij misschien ook iets bijzonders? Iets dat hij niet aan iedereen vraagt, maar wel aan mij. Hoe kan ik in mijn leven een levend beeld zijn van dat koninkrijk van God?
Kom tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is dichtbij
Want het koninkrijk van God komt eraan. Gods nieuwe wereld
komt eraan. Wat wordt er nu al anders in je leven als je dat gelooft? Wat ga
jij anders? Kom tot inkeer. Voor het eerst of opnieuw. Leef uit geloof, hoop en liefde. Want het
koninkrijk van de hemel is dichtbij!
[1] Dit beeld is van Wright uit Matthew for Everyone, die er trouwens ook een grappige anekdote bij vertelt die in het Nederlands helaas onvertaalbaar is.
[2] Matteüs heeft in 12:28 en 19:24 trouwens ook over het ‘koninkrijk van God’.