Preek over Micha 6:8 voor de 3^e Adventszondag 2019

Wat is het goede leven?

[dia 1] Wat is het goede leven? Daar kun je allerlei plaatjes bij hebben. Het goede leven is onder een palmboom liggen aan een wit strand, [klik] met een stralende zon, een blauwe lucht, terwijl de bounty’s uit de boom van vallen. Of misschien is het juist [klik] heel avontuurlijk bergen beklimmen. Of nieuwe steden verkennen. [klik] Of is het leven met de liefde van je leven [klik] en samen kinderen krijgen [klik]. Of is het misschien nog iets anders [klik] Het kan je een opgejaagd gevoel geven: je leeft maar een keer en voordat je het weet, mis je iets belangrijks.

We lazen net die bekende woorden van Micha: [dia 2]

Er is jou, mens, gezegd wat goed is,
je weet wat de HEER van je wil:
niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten
en nederig de weg te gaan van je God. (Micha 6:8)

Heeft dat hier iets mee te maken? Misschien denk je: ja, hier gaat het natuurlijk om wat je moet doen, wat goed is om te doen in het algemeen. Maar hoe heeft dat met mijn eigen leven maken? Hoe doe ik het? En hoe heb ik het dan ook nog een beetje leuk?

Toch denk ik dat deze tekst jou, zoals je hier ziet echt iets kunt leren. Je wordt persoonlijk aangesproken. Er is jou gezegd wat goed is. Dat gaat over jouw leven. Heel praktisch over het hier en nu.

Jou méns

[dia 3] Er is jou ‘méns’ gezegd wat goed is. ‘Mens’. Dat wordt er met nadruk bij gezegd. In deze tekst word je je plek gewezen. Jij bent een mens. Je bent God niet. Het gaat in Micha’s tijd om mensen die denken dat ze van alles moeten doen om het hoogste, het beste in het leven te bereiken. Hoe krijgen ze een goed leven? Misschien moeten ze God dan enorm grote offers brengen: ‘duizenden rammen’, olijf stromend in tienduizend beken, je oudste kind geven voor mijn zonden.

Enorme offers brengen, misschien dat God dan doet wat ik wil, misschien dat het geluk dan weerkeert. Voor zo’n houding hoef je niet eens in een god te geloven. Het is net zo goed een houding van mensen van deze tijd – van mij, van jou waarschijnlijk ook – wat moet ik doen om het geluk te bereiken? Welke keuzes moet ik maken? Welke dingen moet ik opofferen om mijn doel te bereiken?

Daar tegenover klinkt dan die stem – er is jou méns gezegd wat goed is. Je bent maar een mens. Jij kunt God niet manipuleren met je offers, je kunt het geluk niet afdwingen. Echt niet. Natuurlijk kun je hard werken en daar soms veel mee bereiken. Maar laten we eerlijk zijn: je blijft een mens. Gezondheid, kracht, goede omstandigheden, een veilig land om in te wonen, moeten je allemaal gegeven worden. En op een dag is het ook allemaal weer voorbij. Hard werken om wat te bereiken, prima. Maar is dat het goede leven?

Misschien zeg je ook wel: alleen maar hard werken om wat te bereiken, dat is toch ook te egoïstisch. Gaan voor je eigen genot, kan je dat wel maken terwijl het klimaat verandert en er nog steeds miljoenen mensen in armoede leven? Maar je kunt toch niet alle problemen van de wereld op je schouders nemen? Waar doe je dan goed aan?

Ook dan klinken deze woorden: er is jou méns gezegd wat goed is. Mens. Neem jezelf niet al te serieus alsof jij jezelf helemaal gelukkig kunt maken of nog meer: de wereld zou kunnen redden. Doe een beetje rustig aan.

‘Niets dan’

[dia 4] Maar hoe dan wel? Hoe leid je het goede leven? Geloof in God, zeg je misschien. Vind je rust bij God. Wacht op God – dat doen we in deze tijd van Advent. We wachten op de komst van God in de wereld. In Jezus, met Kerst, maar ook in de toekomst. Dan wordt het vrede op de wereld. Daar wachten we op.

Maar hoe doe je dat dan? Wachten? Je kunt toch niet de hele dag gaan zitten wachten. Hoe vind je rust bij God in de praktijk? Geloven is toch meer dan wachten totdat God de wereld goed maakt en in de tussentijd maar een beetje rondhangen op aarde en doen waar je zin in hebt? Hoe leef je nu op een goede manier in verwachting van Gods herstel van de wereld?

Micha zegt: er is jou mens gezegd wat God is, je weet wat de HEER van je wil. Concentreer je daarop. Er gebeurt van alles in de wereld. Er valt van alles te kiezen. Er is van alles om je zorgen te maken, maar houd je bij wat jouw taak, wat jouw bestemming is. Doe ‘niets dan’

God verlangt

[dia 5] wat God verlangt.De HEER, Hij die erbij is, er bij was, er altijd zal zijn, heeft een verlangen voor je. Hij wil iets van je. Er is een bedoeling voor je leven. God heeft een plan met je leven. Ook al ben je maar een mens en geen god, je leven doet er wel toe. God heeft er een bedoeling mee.

Het is niet zo dat heelal onverschillig voor jouw bestaan doorgaat, de aarde alleen maar miljoenen jaren miljoenen rondjes draait rond de zon en jouw leven er niet toe doet. Nee. De HEER is geïnteresseerd in wat hier gebeurt. Is geïnteresseerd in jou. Hij wil iets van je. Dat zien we ook in de komst van God naar de wereld. In Jezus werd God een mens om dichtbij ons te zijn.

En dat is ook waarmee je echt tot je bestemming komt. Door te luisteren en te doen wat Hij wil kom je echt tot je bestemming. Vind je het goede leven voor jezelf en voor de mensen om je heen. Dat laatste hoort er direct bij. Als mens ben je zo gemaakt dat je je bestemming bijna nooit in je eentje vindt, maar altijd samen met anderen.

Meedoen met God

Tot je bestemming komen. Wat is dat dan? Het is meedoen met God zelf.

[dia 6]

De  eerste twee dingen die genoemd worden voor het goede leven zijn:

• recht doen
• en trouw betrachten.

Dat zijn precies de dingen waarvan de Bijbel vaak zegt dat God ze doet. Hij doet recht aan de mensen. Hij is trouw aan de aarde, aan de mensen aan ons. Het goede leven is volgens Micha meedoen met God. Dat is ook het laatste dat genoemd word:

• Nederig de weg van God gaan

In het vervolg van de preek ga ik daar nog wat verder op in.

Recht doen

[dia 7] Wat is de ‘recht doen’? Ik zei al – dat is allereerst iets wat God doet. Je leest er bijvoorbeeld ook over in Micha 7. Volgende week gaat het daar nog meer over, maar nu al even kort: [dia 8]

De toorn van de HEER zal ik dragen
– ik weet, ik heb tegen hem gezondigd –
tot hij voor mij heeft gepleit,
mij recht heeft gedaan. (NBV: ‘heeft verschaft’)
Hij zal me naar het licht voeren
en ik zal zijn gerechtigheid aanschouwen.

(Micha 7: 9)

God zal mij straffen zegt Micha namens het volk. En ik zal de woede dragen, tot hij ‘mij recht heeft gedaan’. Daar staat datzelfde (de NBV vertaalt het iets anders, maar er staat letterlijk ook ‘recht doen’). Recht doen gaat dus verder dan eerlijkheid – iemand geven wat hem of haar toekomt. Dat kan ook straf zijn, maar uiteindelijk gaat het erover dat een andere tot haar of zijn recht komt. Hoe kun jij eraan meewerken dat de mensen waar jij mee te maken hebt, tot hun recht komen? Wat kun jij daarin doen?

[dia 9] Ik las vrijdag in de krant dat gemiddeld elk Nederlands huishouden bijna twee slaven in dienst heeft. [klik] Natuurlijk niet letterlijk. We zijn een keurig land, we hebben de slavernij lang geleden afgeschaft! Maar als je nagaat wat wij eten en drinken, kopen aan kleren, aan gadgets, enzovoort, dan hebben wij gemiddeld twee slaven in dienst. Er zijn slaven aan het werk voor die spijkerbroek die jij over een jaar koopt: nu op de katoenplantages. Straks in de naaifabriek. Natuurlijk het zijn niet letterlijk slaven. Het zijn heel slecht betaalde arbeiders, die werken onder slechte omstandigheden. Niet letterlijk slaven meestal: maar ze hebben net zo goed geen keuze. Als ze willen leven, als ze hun kinderen te eten willen geven, dan moeten ze wel werken voor te weinig geld in slechte omstandigheden.

Je kunt niet alles oplossen. Maar je kunt meehelpen met God met anderen om recht te doen. Bijvoorbeeld door organisaties te steunen die mensen bevrijden uit slavernij, zoals International Justice Mission. Je kunt die producten kopen waar jouw arbeiders een goede prijs voor hebben gekregen.

Rechtdoen is ook zorgen voor mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen. We collecteren straks voor Steun aan Christenen Buitenland. Met ons geld helpen zij het kindertehuis Aksza in Cluj-Napoca, Roemenië en het bejaardentehuis Siloam in Farnas, Roemenië. Kinderen en ouderen die gemakkelijk aan de kant gedrukt worden, wordt recht gedaan. Krijgen een betere plek.

Recht doen is: mensen de plek geven die ze toekomt. Dat geldt overigens ook dichterbij. [klik] Boeren produceren hun producten soms bijna voor niets, omdat supermarkten de melkprijs, de vleesprijs grotendeels bepalen. Ze moeten steeds meer voor minder geld produceren om genoeg te verdienen. En daarmee wordt niet alleen boeren geen recht gedaan, maar ook de dieren en de aarde niet. Je kunt boeren steunen die anders willen produceren door hun producten te kopen.

Recht doen is natuurlijk nog dichterbij. De mensen om je heen zien staan. Ze geven wat ze toekomt. Een tijdje geleden kwam Jac de Groot naar me toe. Hij zei zoiets als: ‘we moeten ook onze broers en zussen uit andere landen bij ons in de kerk recht doen. We moeten hen laten merken dat zij welkom zijn. Laten we ze de mogelijkheid geven dat ze ook in hun eigen taal in de kerkdienst God kunnen prijzen.’ [klik] En vandaar dat we nu bijna elke zondag een lied zingen uit de Gavebundel.  Dat is recht doen. En zo zijn er veel meer manieren waarop we kunnen leren elkaar recht te doen: kinderen op hun niveau aanspreken met het geloof. Dat bij jongeren te doen. Elkaar de ruimte geven om het geloof te beleven zoals bij je past.

Elkaar tot je recht laten komen is elkaar inschakelen: vluchtelingen of jongeren bijvoorbeeld zijn in de kerk niet alleen mensen waar we voor moeten zorgen of ons zorgen om moeten maken, maar het is ook hen een plek geven, zodat zij zich met hun mogelijkheden kunnen inzetten. Voorbeelden genoeg. Stel die vraag ook voor jezelf:  Hoe kun jij eraan meewerken dat de mensen waar jij mee te maken hebt, tot hun recht komen? Wat kun jij daarin deze week doen?

Trouw zijn

Wat moet je doen om een goed leven te leiden? Anderen recht doen, de plek geven die ze toekomt. [dia 10] Het is ook trouw zijn, zoals God dat is. Eerlijk gezegd vind ik dat een van de moeilijkste dingen. Een keer wat goeds doen voor een ander, dat lukt wel. Maar volhouden. De ander niet vergeten. De ander blijven zien staan, ook al merk je lang niet altijd dat je echt iets voor de ander betekent. Dat is moeilijk. Is ‘trouw zijn’ dan wel het goede leven?

Ja dat geloof ik wel. Maar daarvoor moet je geduld hebben: Het resultaat van trouw zie je vaak pas na jaren. Bij trouw moet ik vaak denken aan Sam, de trouwe dienaar en vriend van Frodo, uit The Lord of the Rings. [klik] Liever verdrinkt hij dan zijn meester alleen het gevaar tegemoet te laten gaan. Zelfs als zijn meester hem niet meer vertrouwt en wegstuurt, laat hij hem niet in de steek. Zijn leven zet hij voortdurend op het spel voor hem. Sam is niet de opvallende held van het verhaal. Hij heeft een bijrol en lijkt wat saai. En toch, zonder zijn trouw was het verhaal nooit goed afgelopen. En ook: Sam wordt door juist door zijn trouw een interessante persoon. Veel boeiender dan als hij alleen maar z’n eigen plezier had gezocht.

En als we het toch over ringen hebben: Je kunt bij ‘trouw’ ook  denken aan het huwelijk: [klik] je hebt elkaar trouw beloofd, maar je beleeft weinig goeds meer aan elkaar. Het kan zelfs zijn dat je je in je huwelijk ontzettend eenzaam en onbegrepen voelt. En niet een dag, of een week of een paar maanden, maar misschien wel jaren. Om dan trouw te blijven, dat lijkt niet het goede leven. En toch: als het je gegeven wordt om samen vol te kunnen houden. Kunnen er ook andere momenten komen. Momenten waarop je zegt: wat goed dat we toch bij elkaar zijn gebleven. Wat ben ik daar nu gelukkig mee.

Trouw brengt iets goeds voor jezelf, maar ook voor de mensen om je heen. Trouw zijn in vriendschappen, in het contact met je familie, je buren, trouw zijn aan anderen in de kerk. Enzovoort. Waar zie jij dat? Aan wie of wat moet jij trouw blijven?

Nederig Gods weg gaan

Het derde wat Micha noemt is ‘Nederig Gods weg te gaan’. [dia 11] Dat is niet iets nieuws, maar dat heeft alle met die eerste twee te maken. Gods weg, dat is volgens de Bijbel de wet van God. Of volgens het Nieuwe Testament is dat Jezus zelf.

Dezelfde weg gaan als God – recht doen, trouw zijn. Dat is wat God doet, hoe God is. Dat is wat Jezus heeft gedaan. Met God meedoen, op weg naar de nieuwe wereld. Wij maken de wereld niet beter, dat doet God. Maar hij schakelt je er wel bij in.

Nederig Gods weg gaan, dat betekent ook ‘jezelf niet zo serieus nemen’. Je kunt bijvoorbeeld heel lang over die vraag nadenken: wat moet ik doen, wat moet ik kiezen, hoe kan ik een goed leven leiden? Hoe ontdek ik precies wat Gods roeping voor mij is? Hoe kan ik mijzelf het beste ontplooien? Wat past het beste bij mij: welke partner, welke studie, welke baan, welke kerk, welke hobby, enzovoort.

Natuurlijk zijn dat best belangrijke vragen. Maar het zijn niet de belangrijkste vragen. Het belangrijkste antwoord op de vraag hoe je je leven moet leven is al gegeven: doe recht en wees trouw. En vraag je eerst af: hoe kan ik dat het beste in mijn leven doen?

Wandel zo nederig met God. Dat heeft ook iets van vertrouwen: ik weet niet precies hoe de weg van mijn leven, laat staan dat ik weet hoe het met deze wereld afloop. Maar laat ik maar gewoon elke dag doen wat ik moet doen: recht doen en trouw zijn. Je kunt in vertrouwen die weg gaan, omdat het de weg is van God, de weg die Jezus is gegaan. Dat maakt dat je veilig aankomt op die weg. Dat maakt dat je je leven niet verknoeit. Hij zorgt ervoor dat zo het leven goed is.

Het goede leven

[dia 12] Het goede leven dat God je aanbiedt kan daarmee ook een ontspannen leven worden. Jezelf een beetje relativeren, niet altijd zo serieus nemen. Niet zo heel erg naar jezelf kijken, dat geeft juist ontspanning. En juist het goede zoeken voor de ander, dan kom je zelf ook op je bestemming.

Denk maar eens na: welke mensen in jouw omgeving hebben het beste leven? Wie zijn het gelukkigst? Dat zijn in mijn ervaring niet de mensen die het meeste hebben of de meeste kansen hebben. Maar de mensen die zichzelf vaak niet zo belangrijk vinden, maar nederig de weg van God en Jezus gaan. Die recht doen en trouw zijn. Dat is het goede leven. Door Jezus, onze Heer. Zijn weg mag je volgen!

Amen

LB 439:1 – Verwacht de komst des Heren

Op de beamer:

voorganger: Onze hulp is de naam van de HEER

allen: die hemel en aarde gemaakt heeft,

voorganger: die sprak: ‘licht’

allen: en het licht werd geboren.

Voorganger: Genade barmhartigheid en vrede van God onze Vader door Jezus Christus onze Heer

Allen: Amen

LB 439:2,3

Gebed

Open ons hart voor U Heer,

Maakt u ons klaar voor uw komst

Ook in deze kerkdienst

Voor uw woorden

Uw aanwezigheid

U wilde geboren worden in een stal en wonen in Nazareth

Wilt U zo ook wonen in ons hart en leven

Doe alles weg wat daar niet bij past

Vergeef ons gebrek aan liefde, ons gebrek aan aandacht

En leid ons net Jannie de Fouw

Op de weg die eeuwig is.

Wijs ons die weg: hier in de kerk, bij de schatzoekers of als we thuis meedoen.

Amen

‘Micha’

Themalied: Geef licht vers 1 en 3 + refrein

(Kinderen naar de Schatzoekers)

LB 327

Lezen Micha 6:1-8

Psalm 18:5,6 (de Nieuwe Psalmberijming)

5. Aan wie genadig zijn, geeft U genade;
met trouw beloont U alle trouwe daden.
Uw heiligheid verlicht wie heilig leeft,
maar wee degene die niets om U geeft.
U redt wie voor U staan met lege handen;
wie vol is van zichzelf, legt U aan banden.
U bent voor mij een lamp die helder schijnt,
een stralend licht, waardoor mijn nacht verdwijnt.

6. Met U, mijn God, kan ik door legers dringen.
U laat mij over hoge muren springen.
De wegen van de HEER zijn goed en recht,
Hij is volmaakt en trouw in wat Hij zegt.
Wie kent een god zo goed en vol ontferming?
Waar vindt de mens meer vrede en bescherming?
De HEER mijn God, die heel mijn leven leidt,
schenkt nieuwe kracht en vaste zekerheid.

Verkondiging

Opwekking 687 – Heer wijs mij uw weg

Christelijke leefregel Rom 12:1-8

GB 27 – zoek eerst het koninkrijk van God – Ne, En, Ar

Mededelingen

Dankzegging en voorbede

Collecte

Ps 33:1, 6 (De Nieuwe Psalmberijming)

1. Juich wie de HEER van harte eren;
laat horen dat je vrolijk bent.
Bewijs Hem eer, ga musiceren,
bespeel bezield je instrument.
Zing bij de akkoorden
feestelijke woorden;
zing met hart en stem.
Maak de mooiste klanken
om de HEER te danken;
speel vol vuur voor Hem.

6. Verlangend staan wij uit te kijken
naar onze redder, onze Heer.
Hij is ons schild dat niet zal wijken;
in liefde ziet Hij op ons neer.
Al zijn zegeningen
zullen wij bezingen;
ja, Hij maakt ons blij.
HEER, wil aan ons denken,
ons uw zegen schenken.
U verwachten wij.

Zegen