Preek over Jesaja 8:12-13

Inleiding

‘Wat moet er van jou terecht komen in deze wereld, kindje?’ Mijn opa heeft een pasgeboren kleinkind op schoot en kijkt het somber aan. Hij schudt zijn hoofd. Mijn opa heeft er niet veel vertrouwen meer in – er gebeuren zoveel moeilijke dingen en hij heeft er zelf ook veel van meegemaakt: armoede, kameraden die sneuvelden in de eerste dagen van de oorlog, de angst voor de ontdekking van de onderduikers, enzovoort. En hoe zal het gaan met z’n kleinkind – de wereld lijkt alleen maar gevaarlijker te worden. ‘Wat moet er van jou terecht komen in deze wereld, kindje?’ Maar mijn tantes reageren: ‘Zo mag je niet praten, pa. God is er ook nog. Dit is de wereld van God.’

Heel in het kort is dat waar het in deze preek omgaat – laat je in deze wereld niet bang maken voor wat ons nog maar in de toekomst te wachten staat. Niet voor je kind, je kleinkind of jezelf. God is in deze wereld naar ons toegekomen.

Fakenews

Wat zit er achter de dingen die gebeuren? Dat is telkens weer de vraag. Wordt president Trump door de Russen gechanteerd? Zit Bill Gates achter de inenting tegen corona, en laat hij ons straks allemaal kleine chips inspuiten? Is het virus COVID 19 in China in een laboratorium gemaakt, of zitten de Amerikanen achter dat gerucht? Waar komen we vandaan en waar gaan we naar toe? Hebben we onze welvaart voor een groot deel te danken aan uitbuiting en onderdrukking, slavenhandel en verovering van andere landen, koloniën? Waar eindigt het met ons?

Dat mensen zich druk maken om het nieuws, politiek en complotten is van alle tijden. De tijd van Jesaja was een tijd van dreiging, van samenzweringen, complotten. En zonder kranten, nieuwswebsites. Je moest het doen met verhalen en geruchten. In die situatie zegt Jesaja: ‘Noem niet alles een samenzwering wat zij een samenzwering noemen. Wees niet bang voor wat hun angst aanjaagt, heb er geen ontzag voor.’ (Jesaja 8:12)

Praat niet al te had mee over complotten en wees er niet bang voor. Laat je niet gek maken. Blijf een beetje nuchter. Op zich is dat al een goede raad, maar waarom staat het hier in de Bijbel?

Maar heb ontzag voor God

Jesaja zegt: ‘Alleen de HEER van de hemelse machten is heilig, voor hem zijn angst en ontzag op hun plaats.’ Er is wel reden voor angst, zegt Jesaja, maar dat zit m niet in al die berichten die je hoort. Nee, je moet verder kijken dan dat. Je moet inderdaad kijken wie er achter al die gebeurtenissen en berichten zit en volgens Jesaja is dat uiteindelijk God zelf. Hij is actief betrokken bij wat er gebeurt.

Denk bijvoorbeeld aan de opkomst van Assyrië. Jesaja en andere profeten maken duidelijk: dat is niet iets dat zomaar gebeurt, maar God zelf stuurt Assyrië om zijn volk te straffen. Wees dus niet bang voor de oorlog, maar voor God zelf die daardoor oordeelt.

Iets dergelijks heeft Jezus ook gezegd: ‘Jullie zullen berichten horen over oorlogen en oorlogsdreiging. Laat dat je dan niet verontrusten, die dingen moeten namelijk gebeuren, maar daarmee is het einde nog niet gekomen.’ (Matteüs 24:7vv) Al die dingen waarvan jij of ik misschien soms denken – dat wordt het einde van de wereld, daarvan zegt Jezus: dat is nog niet het einde. Daar hoef je niet bang voor te zijn. Het einde zal er zijn als overal het goede nieuws verteld is. Het einde zal zijn als Jezus komt om te oordelen. En daar kun je terecht ontzag voor hebben, bang voor zijn zelfs.

Bang zijn voor God?

Maar klopt dat wel? Voor God hoef je toch niet bang te zijn? Heel vaak staat dat juist in de Bijbel ‘wees niet bang’. Maar juist dat het zo vaak in de Bijbel staat, geeft aan dat mensen het vaak wel waren. Er heeft nog nooit iemand tegen mij gezegd dat ik niet bang hoef te zijn voor z’n goudvis. Maar mensen met een grote hond hebben dat wel vaak tegen mij of mijn kinderen gezegd: ‘Je hoeft niet bang te zijn, hij doet niets.’ Dat is bij zo’n grote hond niet vanzelfsprekend.

Het is ook niet vanzelfsprekend dat je voor God niet bang hoeft te zijn. Jesaja zegt voor de HEER zijn angst en ontzag op hun plaats – Hij zegt niet dat je voor God bang moet worden, maar het is wel passend als je bang bent, veel meer dan dat je bang bent voor allerlei rampberichten in het nieuws. Want God zelf is in die dingen aan het werk. God kijkt niet vanuit de hemel machteloos toe terwijl mensen oorlog voeren, elkaar onderdrukken, bedriegen, aan de kant zetten, of over elkaar roddelen. God is degene die meer dan wie al het kwaad haat en wil vernietigen. Als je weet dat je soms ook kwaad doet, eraan meedoet, je er te weinig tegen verzet, dan is er reden om bang te zijn voor God. Dan kan God je confronteren met wat er mis is in je leven, met hoe je anderen tekort doet. Of dat nu in je eigen omgeving is, of verder weg door je niet verzetten tegen de uitbuiting van anderen en de vernietiging van de aarde.

Veilig bij God

De Bijbel zegt ook dat je niet bang hoeft te zijn voor God. Maar dat wordt gezegd tegen mensen die onder de indruk zijn van Gods grootheid en majesteit. Niet tegen mensen die zich geen zorgen maken om God en die doen wat ze willen.

Jesaja zegt het zo: Hij zal een heiligdom zijn en een aan de andere kant een steen waaraan men zich stoot. Een heiligdom, daar kun je naar toe komen om te bidden, om veiligheid te vinden, om God te ontmoeten, ook om te leren om goed te leven. God komt telkens weer naar ons mensen toe, naar jou toe. Je krijgt de gelegenheid om bij Hem te zijn. En dan zegt Hij: wees niet bang. Maar wie zich van Hem afkeert, die heeft een probleem. Dan struikel je als het ware over God.

Je afkeren van God,  dat gaat in de Bijbel niet allereerst over stoppen met religieus bezig zijn. Stoppen met bidden of niet meer naar de kerk gaan. Je afkeren van God, dat doen ook mensen die wel religieus zijn, die offeren, die naar de tempel gaan, enzovoort. Dat deden veel mensen in Juda nog wel. Je van God afkeren is vooral: niet meer serieus nemen wat Hij je leert, dat is liefde, dat is eerlijkheid, rechtvaardigheid. Goed doen, jezelf niet te belangrijk vinden, maar kijken wat een ander nodig heeft, waar die zelfs recht op heeft. Heel vaak doe ik wat ik zelf wil. En dan doe ik zomaar een ander tekort. Dan heb ik reden om bang te zijn voor God en als ik op die weg door zou gaan, dan zou ik struikelen over hem. Jesaja zegt het dreigend: ‘velen zullen struikelen, ze komen ten val en worden vermorzeld, raken verstrikt en worden gevangen’ (8:15). Dat gebeurt je als je ervoor kiest om te leven voor jezelf, ten koste van de ander. Daarin loop je vroeg of laat vast.

Maar als je je wilt omkeren naar het goede dan ben je altijd welkom. Dan kun je bij God terecht. Hij creëert zelf een ontmoetingsplaats. Jezus is de tempel waar we God ontmoeten.

Waar vind je de waarheid?

Wat is waar? Hoe vind je je weg in allerlei stemmen die klinken op internet, of sociale media, op televisie, in kranten? Waar stel je je vertrouwen in. Jesaja zegt: ‘Ik stel mijn vertrouwen in de HEER, hoewel hij zich voor het volk van Jakob verborgen houdt.’ (Jesaja 8:17) Ik luister niet naar allerlei gemompel en gepruttel van waarzeggers, maar ik vertrouw alleen op wat God mij gezegd heeft.

Dat lijkt me nog steeds een goed idee. Om je vertrouwen niet te stellen in allerlei gepruttel en geklets op allerlei internetfora. Maar ook niet te stellen in analyses van allerlei media. Natuurlijk, het is niet verkeerd om er kennis van te nemen. Maar laat je je er niet door bang maken. Laat daardoor niet de richting van je leven bepalen. Luister dan naar de woorden van God, van Jezus.

Misschien zeg je: maar hoe hebben de woorden van God, van Jezus nu te maken met het nieuws. Hoe helpt me dat nu om met het nieuws om te gaan, of om goed om te gaan met die collega die mij ervan wil overtuigen dat COVID 19 en de maatregelen daartegen een groot complot van de overheid tegen de bevolking is? Of hoe helpt het mij als ik me elke keer weer gefrustreerd kwaad maak om wat president Trump doet of president Erdogan of de Khameini in Iran?

Laat ik toegeven, het lost niet gelijk alles op, maar als je telkens begint vanuit wat God ons zegt, wordt je beleving en je blik op het nieuws toch anders. Allereerst is er dit:

• Wees niet bang voor van alles wat er in het nieuws is, maar realiseer je alles is in de hand van God. Hij is niet afwezig in deze wereld. Hij is erbij. God is bij ons. God is erbij. Hij is erbij als er vreselijke dingen gebeuren. Straffend kun je hem daarin aanwezig zien, maar – heel bijzonder –  ook meelijdend, meedragend. In het gedeelte waarin Jesaja aankondigt dat Assyrië het land staat overspoelen staat ook: God is met ons,  Immanuel (Jesaja 8:8).
• Naar God keren is ook je beperktheid kennen. Niemand weet precies hoe de wereld in elkaar zit en wie precies waarachter zit. Wij zijn maar mensen, wij kunnen niet vanuit de hemel op de aarde neerkijken en alles overzien. Verbeeld je je dat ook maar niet. Het is goed om je goed te laten informeren, maar blijf bescheiden. Ik weet ook niet alles. Maar ik vertrouw wel op Hem die alles weet. Die zelf de waarheid is.
• God is bij ons, dat is ook de naam van Jezus, die in het oordeel tegen het kwaad en de zonde bij ons is. En we weten hoe Jezus bij ons is geweest – als een slachtoffer – als een gemartelde, die aan de kant gedrukt was en niet meer mee leek te tellen. Zo vind je God nog steeds in de wereld: niet allereerst bij de machtige heersers, maar juist bij de slachtoffers, die protesteren tegen onrecht. Die zeggen: ons leven doet ertoe. God staat altijd aan de kant van de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover de mensen die onrecht doen. Waar is God? Bij de slachtoffers, bij degenen die hen helpen, bij degenen die de mensen die onrecht doen aanklagen.
• En tegelijk is dat aanklagen nooit genadeloos. Het is een uitnodiging om opnieuw te beginnen. Jezus heeft ook het oordeel gedragen: midden in de oordeelsprofetie staat dat: Immanuel.
• In veel discussies over nieuws en nepnieuws hoor ik weinig liefde. Maar bezorgdheid, angst, wederzijds onbegrip en arrogantie. Ik betrap mezelf daar ook regelmatig op dat ik denk: hoe kan iemand zulke onzin geloven en me al heel gauw slimmer, beter vinden dan die ander. Dat is niet ontzag voor God en liefde voor de ander hebben. Ik hoef echt niet alles te geloven wat een ander zegt, integendeel. Ik mag ook best het gesprek aangaan, maar laat ik in dat alles het goede voor de ander blijven zoeken. Met aandacht voor slachtoffers en uitdagend en genadig uitnodigend naar daders het anders te doen.

Maak je niet druk om allerlei nieuws en om allerlei geruchte, maar wees vooral onder de indruk van wie erachter zit. Hij is elke dag in deze wereld aan het werk.

Amen