Zoals Reinier zei: ‘We moeten leven met onzekerheid, er is geen enkel eenduidig pad dat rechtstreeks naar God leidt… We zijn blijkbaar meer bedoeld om te vertrouwen dan om zeker te weten.’ Bovendien kan juist het onder ogen zien van twijfels een christen helpen om veel meer van Gods grootheid te zien.

Dat is in elk geval ook mijn ervaring. Ik geloof dat ik pas verder kwam toen ik al mijn twijfels toegaf, niet alleen voor de mensen, maar ook voor God. En dan niet langer als een zonde of een zwakte, waar ik zo snel mogelijk van af moest, maar meer als een constatering: zo is het dus. Ik weet gewoon niet zeker of God bestaat en zal dat waarschijnlijk in dit leven ook nooit zeker weten. Juist de erkenning van mijn onzekerheid helpt me verder. Het maakt dat ik niet langer hoef te proberen me aan mijn haren uit het moeras van de twijfel te trekken. Ik kan ook mijzelf het geloof niet geven.

Heel lang heb ik dat wel geprobeerd. Ik probeerde er niet al te veel bij stil te staan. Of er een oplossing voor te zoeken door veel te studeren en na te denken. Ik kwam er nooit echt verder mee. De twijfel bleef altijd knagen. Je kunt jezelf proberen wijs te maken dat zolang je niet over twijfel spreekt, de twijfel er ook niet is, maar zo werkt het natuurlijk niet. Het is vaak andersom: wat er niet mag zijn, is overal.

Achteraf denk ik vaak dat het wegdrukken van mijn twijfel ook voortkwam uit een te klein denken van God. Als ik werkelijk al mijn vragen, twijfels en scepsis op tafel zou leggen, wat zou er dan van God en mijn geloof in Hem overblijven?

op een rijtje

Een aantal jaren geleden heb ik al mijn twijfels op een rijtje gezet. Ik schreef een preek om mezelf, de gemeente en God duidelijk te maken waarom ik niet in God kon en wilde geloven. Toen ik alles geschreven had, dacht ik dat alles voorbij was: mijn geloof en mijn predikantschap. Het voelde vreemd licht: ik was eindelijk af van al de vragen die ik had. Maar gek genoeg bleek God er juist toen ook nog te zijn. God was niet onder de indruk van al mijn scherpe vragen en twijfels. Hij was er nog steeds.

Twijfels en vragen moeten aan God zelf voorgelegd worden. Hoewel de twijfel me nog regelmatig overvalt, is de angst weg dat God door mijn vragen omvergeblazen zal worden. Ik herken me in David, Job en Jeremia en nog zoveel anderen die vrijmoedig al hun vragen en klachten aan God voorlegden en daarin God telkens weer vonden. Paradoxaal genoeg kunnen de twijfels en de strijd van anderen helpen om het vol te houden met God.

Vandaar dat ik als predikant in preken, gesprekken, maar af en toe in een interview of een artikel ook geen geheim wil maken van mijn twijfels. Niet omdat mijn persoonlijk verhaal zo interessant is, maar omdat God zo groot is. Omdat ik ook anderen wil aanmoedigen hun twijfels niet weg te stoppen, maar ze aan God voor te leggen.

Als dominee wek ik toch al veel te makkelijk de indruk dat geloven vanzelfsprekend is en twijfel iets raars. Of ik het nu leuk vind of niet, ik ben een soort rolmodel. Daar projecteren veel mensen gemakkelijk hun eigen idealen op. Maar geloof gaat niet over een ideaal van rotsvast zeker weten op zich, maar over vertrouwen op God.

uitwisselen waarheden

Spreken over geloof kan onder christenen nogal snel het uitwisselen van ‘waarheden’ worden. Als er iemand eens werkelijk een vraag stelt waar hij mee zit, wordt de vraag beantwoord met Bijbelteksten en christelijke waarheden. Maar de ’theorie’ kende de vragensteller ook wel. Juist de erkenning van de realiteit van zijn vraag is eerst nodig om hem verder te helpen.

Het is waarschijnlijk veel vaker de taak van christenen om hun medechristenen te helpen hun diepe vragen aan God te laten stellen, dan de vragen voor hen te beantwoorden. Daarvoor is vertrouwen op God nodig. Het vertrouwen dat Gods bestaan en eer overeind blijven zonder dat alle kritische vragen worden beantwoord.

hulpmiddel

Door twijfel en aanvechting te benoemen en bespreekbaar te maken, komt er ruimte om werkelijk naar Gods stem te luisteren. Maarten Luther wees er al op dat de aanvechting in het geloof, samen met overdenking en gebed, het belangrijkste hulpmiddel is om te ontdekken hoe goed en troostrijk Gods Woord is. Vandaar dat die aanvechting in de Bijbel ook zo vaak verwoord wordt. Want juist als de twijfel en de vragen benoemd worden, kan er ruimte komen voor gebed en het luisteren naar God.

Als ik preek, probeer ik daarom ook woorden te geven aan de vragen en de twijfels die een Bijbeltekst kan oproepen. Daarmee doe ik niets af aan Gods Woord, maar hoop ik dat het klinkt in ons complexe leven. Ik hoor regelmatig dat mensen juist dán goed naar de preek kunnen luisteren en de woorden van de Bijbel ter harte kunnen nemen. Ik hoop dat openheid over twijfel aan Gods bestaan en goedheid christenen werkelijk verder zullen helpen in het leren kennen van de goede God die het leven met ons wil delen.

(ND, 26-4-2013)