Een paar jaar geleden werd nog met weemoed of enthousiasme – afhankelijk van wie er aan het woord was – beweerd dat monologen, lezingen, laat staan preken niet meer van deze tijd zouden zijn. Ik herinner me dat ik zelf die vraag ook stelde op het eerste preekcollege dat ik eind jaren ’90 volgde. “Is het nog wel zo zinvol om ons te leren preken? Is dat straks niet vreselijk ouderwets en kunnen we niet beter heel andere manieren van communicatie leren?”

Dat laatste is natuurlijk altijd nuttig, maar de toespraak is ‘here to stay’. Kijk maar naar het enorme succes dat Obama met zijn toespraken op Youtube had in zijn verkiezingscampagnes en daarna. Kijk ook naar de enorme populariteit van TED talks. In 20 minuten vertelt een wetenschapper, een kunstenaar of een entertainer je een ‘idea worth sharing’. Ze zijn boeiend, grappig en uitdagend. Iemand noemde ze de moderne preek. Daar valt wel iets voor te zeggen: uit het brede arsenaal van kennis en cultuur wordt een bepaald idee uitgewerkt en vaak ook min of meer toepasbaar gemaakt voor de hoorders.

Als predikant voel ik me erg aangetrokken tot de manier van presenteren van de TED talks. Maak één punt en niet meerdere is bv. een principe dat voor de preek ook goed kan werken. Het helpt je hoorders om er bij te blijven wat je ze wil vertellen, je kunt het onderwerp goed uitdiepen en duidelijk maken wat het belang en het handelingsperspectief voor je hoorders kan zijn (Voor de preek ook uitgewerkt in het boekje Communicating for a Change van Andy Stanley en Lane Jones.) Daarbij komt dan ook nog eens dat als je echt één punt wilt maken het veel eenvoudiger is te onthouden wat je wilt zeggen en je dus – net als de ‘TED-talkers’ – je presentatie uit je hoofd kunt doen en dat helpt je hoorders al weer om goed te kunnen helpen.

Toch werd ik vandaag aan het twijfelen gebracht door Asha ten Broeke in de Volkskrant. (Ik kan het artikel zo gauw niet op internet vinden, maar eerder schreef ze ook al over de ‘TED-cultuur’.) Mensen willen ‘een aangeharkt universum’. In de twintig minuten van de TED talk doen de sprekers ‘alsof het universum een plek is waarin alles altijd op wonderlijke wijze precies op zijn plaats valt, als je maar positief blijft.’ Volgens Ten Broeke zijn de TED talks daarmee een uiting van een cultuur waarin we van wetenschappers en journalisten verwachten dat ze vooral een mooi, aansprekend verhaal willen vertellen. En dat is gevaarlijk, want dat leidt er weer toe dat de druk groot wordt om de feiten aan te passen aan het verhaal, zoals Perdiep Ramesar bij Trouw deed en Diederik Stapel bij de Universiteit van Tilburg. We “belonen in onze cultuur het vertellen van realistische sprookjes – veel meer dan een verslag van de onopgesmukte werkelijkheid, met al haar tegenstrijdige ingewikkeldheden en mitsen en maren.”

Ik begon mij af te  vragen hoe dat eigenlijk met preken zit. Willen de hoorders in de kerk ook niet vooral een overzichtelijk, positief en inspirerend verhaal? En misschien zeker in orthodoxe kring een kloppend verhaal? Hoe groot is de verleiding voor predikanten – inclusief mijzelf – om dat verhaal dan ook maar te vertellen? Hoe zorgen we ervoor dat die rafelrandjes die niet zo goed passen bij het punt dat we willen maken niet wegmoffelen?

Het lukt me ook niet echt om – zoals het plaatje hierboven – Jezus me voor te stellen als iemand die een TED talk houdt. Zijn verhalen waren vaak niet zo eenduidig, hadden nogal eens een dubbele bodem en schopten mensen soms tegen hun schenen. Tegelijkertijd had hij geen moeite om mensen urenlang te boeien en preekte hij vast niet van papier. Een verhaal houden dus waar naar te luisteren is, zonder dat het alles glad strijkt of begrijpelijk maakt. Ga er maar aan staan.