Preek over Psalm 148

Inleiding

Wat is de overeenkomst tussen jou en een berg? Of tussen jou en de maan? (mentimeter)

(…)

Het belangrijkste in jullie bestaan delen jullie. Allebei moeten jullie God loven. Allebei ben je daarvoor op aarde. Allebei zijn jullie door God gemaakt. Net als de bomen, de planten, de sterren, de dieren, de regen en de wind. Dat is in elk geval wat we net in de Bijbel, Psalm 148, lazen. We worden allemaal opgeroepen om de HEER te prijzen.

Zijn we niet heel anders?

Ik kan me voorstellen dat dat ver weg voor je klinkt. Zo heeft het voor mij ook vaak geklonken: vaag, ver weg. Planten en dieren, laat staan bergen of sterren, zijn toch heel anders dan wij?

We zijn niet het enige leven op aarde en misschien ook niet in het heelal, maar het leven van een mens is toch heel anders dan dat van een dier of een plant? Leven van mensen dat is: echt contact met andere mensen. Kunnen praten, maar ook zonder woorden communiceren. Het is voelen, verlangen, creatief zijn, plezier hebben, genieten, nadenken, je dingen herinneren, reageren op wat er om je heen gebeurt, je aanpassen, enzovoort.

Leven van planten en dieren

En toch en toch. Genetisch ben je voor 50% gelijk aan een banaan en ons DNA is voor 96 % gelijk aan een chimpansee. Als ik dat soort getallen hoor, heb ik de neiging om in verzet te komen: wij mensen zijn toch uniek, geschapen naar het beeld van God?

Ja, dat is waar en toch we zijn zeker niet totaal anders. Dat blijkt uit de praktijk van het leven en het blijkt ook uit de Bijbel. Eerst maar over de praktijk. Als mens ben je niet totaal anders dan de rest van de schepping, van deze wereld. Ik vond dat bijvoorbeeld heel mooi zichtbaar worden in de documentaire My Octopus Teacher. Als je hem nog niet gezien hebt, ga hem zien. Via Netflix of op een andere manier. Echt een fantastische documentaire die kan helpen je te realiseren hoe we als mensen aan elkaar verbonden zijn.

Aan het begin zegt Craig Foster, de documentairemaker: ‘Veel mensen zeggen dat een octopus net een alien is. Maar het vreemde is dat als je dichterbij ze komt, je beseft dat we op zoveel manieren op elkaar lijken.’ Een octopus is meer dan een hoopje cellen dat volgens een voorgeprogrammeerde code probeert te overleven. Het blijkt een mededier, een medeschepsel dat contact met Foster zoekt. In de film zie je de octopus Foster aanraken. Niet voor het voedsel of de veiligheid, maar gewoon om bij hem te kunnen zijn. Het is een medeschepsel dat geniet van het dansen in het water.

Of als je niet zo van film kijken houdt, kan ik je ook nog wel een boek aanraden: Tot in de hemel. Anders dan je misschien zou denken is dat een roman over bomen. Of beter over mensen en bomen. De auteur, Richard Powers, vertelt in een interview dat hij wel meer dan honderd boeken over bomen las voor en tijdens het schrijven van zijn boek. En dat is te merken. Het is een boek gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en ontdekkingen. En tegelijk zo anders als ik had verwacht. Zoveel fascinerender.

Bomen zijn levende wezens die met elkaar communiceren en elkaar helpen. Zo zullen beuken in een beukenbos niet hun takken zo hard mogelijk laten groeien om het grootste te worden. Nee, ze groeien zo, dat ze elkaar het licht gunnen om te kunnen leven. De takken groeien niet door en de bomen verstikken elkaar niet. Onderzoekers hebben ontdekt dat bomen die samen met anderen in een bos groeien, hun wortels aan elkaar verbinden. En als een boom ziek is, dan kunnen andere bomen hem helpen en goede voedingsstoffen sturen. En als een boom toch sterft geeft hij zijn resterende levenssappen door die verbonden wortels aan de andere bomen. Bomen werken samen. Niet alleen met elkaar, maar ook met andere planten en dieren. Bomen zorgen voor elkaar. Er zijn bomen die elkaar waarschuwen als er een dier is dat hun bladeren wil opeten. En als dat dier dan komt, verspreiden ze een geur, zodat hun bladeren niet meer zo aantrekkelijk lijken.

Sommige bomen bestaan al eeuwen en hebben zich aan hun tijd aangepast. Bomen die met elkaar en met planten en dieren een bos vormden zijn als de winters kouder werden langzaam steeds verder naar het zuiden getrokken. En andersom.

Schepping

Het menselijk leven lijkt in veel opzichten op dat van planten en dieren. En dat is niets om van te schrikken. Ook de Bijbel spreekt voortdurend over onze wereld als een eenheid, waar wij mensen in horen. Een uitdrukking die je bijvoorbeeld nogal eens in het Oude Testament tegenkomt is: De aarde is vol van de glorie, de majesteit van de HEER. Niet alleen in mensen kun je iets van God zien.

En ook al hebben wij een bijzondere plek, wij zijn net als de rest gemaakt. God is de enige Schepper. God maakt van ruwe materie een wereld met water en land, planten en dieren en zeemonsters. Hij geeft elk z’n plek en zegent de dieren. God spreekt de schepping aan. De mens is niet geroepen om die wereld te gebruiken naar zijn eigen verlangens en behoeften. De aarde is voor ons geen ruwe materie waarmee we kunnen doen wat we willen. Het is Gods schepping. De mens moet er beeld van God zijn en namens hem die wereld beheersen en besturen.

Een koning of president is er voor zijn onderdanen en niet om zelf zoveel mogelijk te genieten. Zo zijn wij er voor de schepping.

Tot eer van God

Wij zijn er om de glorie, de majesteit van God in heel de schepping te zien. Overal kun je iets van God zien. De hele schepping wijst naar God en moet Hem eren. Zoals in Psalm 148.

Eerst gaat het al over de bewoners van de hemel en dan…

Loof de HEER, bewoners van de aarde,

Bewoners van de aarde. Nee, dat zijn niet allereerst de mensen, maar…

zeemonsters en oceanen,
vuur en hagel, sneeuw en rook,
stormwind die doet wat Hij zegt.
Alle bergen en heuveltoppen,
hout dat vrucht draagt, alle ceders,
dieren van het veld en dieren in de wei,
alles wat kruipt en op vleugels gaat.
(Psalm 148:7-10)

Ik heb altijd de neiging gehad om dat figuurlijk op te vatten. Natuurlijk kunnen bergen en bomen God niet loven. God heeft contact met mensen, God is een mens geworden. Maar dat God contact met bergen en dieren heeft? Toch is dat wat hier staat.

Nog steeds is God in contact met zijn schepping

God zoekt contact

En de zee en de bergen kunnen onder de indruk zijn van de majesteit van God, zegt bijvoorbeeld Psalm 114:

Waarvoor, zee, neem je de vlucht,
Jordaan, trek jij je terug?
Waarvoor, bergen, schrikken jullie op als rammen,
springen jullie, heuvels, als lammeren op?
Voor het aanschijn van de Heer, – beef, aarde! –
voor het aanschijn van de God van Jakob.
(Psalm 114:5-7)

De schepping wacht op God, zegt Psalm 104:

En allen zien ernaar uit

Het gaat hier niet alleen of allereerst over de mensen, maar over alle dieren en alle planten en bomen:

Allen zien ernaar uit
dat u voedsel geeft, op de juiste tijd.
Geeft u het, dan doen zij zich te goed,
opent zich uw hand, dan worden zij verzadigd.
Verberg uw gelaat en zij bezwijken van angst,
ontneem hun de adem en het is met hen gedaan,

Dat kun je allemaal figuurlijk opwachten, maar waarom eigenlijk. Natuurlijk wacht een plant anders op adem dan jij als mens, maar is het daarom geen wachten op God? Wachten op CO2 zodat de plant kan groeien en bloeien. Wachten tot God zuurstof in het water geeft, totdat een vis kan zwemmen.

De schepping laat Gods glorie zien

De hele schepping staat in contact met God. Niet alleen wij mensen. Mensen zijn geschapen als beeld van God, maar ook in andere schepselen kun je veel van God ontdekken. De stevigheid van een rots, of van een goed gelegde fundament, zo is God, zo is Christus. Als een adelaar machtig zwevend en zijn jongen beschermend. Gods stem is als de donder en als het fluisteren van een zachte wind. Zijn het alleen maar manieren van zeggen? Mooi gevonden beelden. Of is het misschien zo dat deze wereld, dat Gods schepping, daarvoor nu juist gemaakt is, om Gods grootheid, zijn creativiteit, maar ook zijn liefde en zorg in Christus te weerspiegelen? Dat laatste moet het toch wel zijn. Johannes zegt: in het begin was het Woord en door het Woord is alles geworden, echt alles. ‘Het Woord’, dat is kennelijk meer dan een combinatie van letters of een klank. Het Woord heeft bijzondere kracht – God hoeft maar te spreken en het gebeurt. Dat machtige Woord, dat was bij God, te onderscheiden van God. Het is iets dat naast God bestaat en tegelijk ook God zelf is. En dat Woord, dat is mens geworden in Jezus Christus. Jezus Christus is het Woord van God in vlees en bloed. Maar dan kun je het toch ook omdraaien. Als alles tot stand is gekomen is door dat Woord, dat tegelijkertijd Jezus Christus, dan kan het toch niet anders dan dat je Jezus Christus ook terugvindt in die wereld?

Jezus is aanwezig in die schepping

Paulus zegt dat ook over Jezus Christus: door Hem zijn alle dingen geschapen, die in de hemel en op aarde zijn. Alle dingen zijn door Hem en tot Hem, in zijn richting, voor Hem geschapen. De bedoeling is dat al die schepselen ook verwijzen naar Christus, naar Gods zorg voor ons.

Of iets anders gezegd: als God door zijn Woord deze wereld gemaakt heeft en is ons zo wil ontmoeten in zijn eigen schepping, dan is Hij toch in staat om ons alle dingen te ontmoeten?

God gebruikt gewoon water, gewoon brood en wijn om in contact met ons te komen.

Dit is mijn lichaam, zegt Jezus, als Hij het brood aan zijn leerlingen uitreikt. En ik zeg hem dat na bij het Avondmaal: ‘het lichaam van Christus’ en de wijn het bloed van Christus. Water, gewoon water, wordt tot een bad van de wedergeboorte (Titus 3:5). 

Maar niet alleen in brood en wijn en in water, maar in alle dingen kun je God zien. Heel de schepping, heel deze werkelijkheid speelde een rol in de redding door Jezus. Sterren wezen de magiërs uit het Oosten de weg. Vruchtwater omgaf Jezus in de buik van zijn moeder en beschermde hem. Bloed gaf hem leven. Hij werd in doeken gewikkeld. Metalen spijkers gingen door zijn handen, aan een houten kruis werd Hij vastgeslagen. De hele schepping deed mee in Jezus’ leven.

Jezus wees zelf ook op die schepping. In een hen die haar kuikens beschermt, zo wil ik jullie beschermen, zegt hij. Ik ben als een druivenplant, een wijnstok, laat je op mij enten en je zult een vruchtbaar leven hebben. Ik ben als een graankorrel die in de akker valt en sterft en dan vrucht draagt. En natuurlijk zijn er nog veel meer beelden voor Jezus te vinden. In de Bijbel, maar ook door zelf om je heen te kijken. Jezus is als een rups die zich verpopt – het lijkt afgelopen, dood, maar kijk: Hij wordt een vlinder. Totaal vernieuwd leven.

Mentimeter vraag

Natuurlijk is hier nog meer over te zeggen: ook is er wreedheid, geweld, verrotting in de natuur aanwezig. Niet alles weerspiegelt de glorie van God even duidelijk. Zonder Jezus, zonder de Bijbel, zouden we niet alleen uit de natuur kunnen afleiden dat God goed is. Maar vanuit de Bijbel vanuit Jezus kun je wel steeds meer van Hem ontdekken.

En jij?

En dat is juist je taak als mens: de glorie, de majesteit van God herkennen en benoemen. Zien hoe je op honderdduizend manieren aan deze wereld verbonden bent en zo ook op honderdduizend manieren aan God. Beeld van God zijn is God vertegenwoordigen, naar God verwijzen. Zoals in Psalm 148: als mens roep je de bewoners van de hemel en de aarde op om God te prijzen. Je zou kunnen zeggen: als mens ben je een priester in deze wereld. Een priester is niet iemand die als enige bidt, maar een priester, net een beetje als ik als voorganger in de kerk mag doen, organiseer je het en coördineer je het. Je legt verbinding tussen al die verschillende schepselen.

Dus open je ogen, je oren, al je zintuigen en kijk vol aandacht hoe heel de schepping God eert. Hoe zelfs bergen God loven. Anastasius de Sinaïet, een monnik uit de 7^e eeuw die op de berg Sinaï in een klooster leefde, vertelt dat tijdens een Pinksterviering de bergen antwoorden met ‘Heilig, Heilig, Heilig.’ Dat duurde een half uur. Hij vertelt erbij dat het alleen te horen was voor degenen met oren om te horen. De vraag is: was het wonder dat de bergen God loofden, of was het eerder dat mensen het hoorden?

Kijk om je heen en doe mee: Kijk hoe de bomen hun armen uitstrekken naar God. En strek je uit naar God. Hoor hoe de vogels zingen voor God en doe mee. Loof God met heel de schepping. Om de elk de ruimte te geven om dat op hun manier te doen. Om te leren van de vogels en de bomen hoe zij zingen voor God en zich uitstrekken naar God en met hen mee te doen.

Misschien klinkt het allemaal wat vaag – Gods glorie aanwezig in de schepping? Jezus ontmoeten in de dingen om je heen? En toch, zo heeft God deze wereld gemaakt. Probeer het elke dag weer te ontdekken – waar zie jij het wonder van Gods aanwezigheid? Waar zie jij het wonder van Gods zorg?

Open je ogen en loof de HEER met de hele schepping

Amen