Preek over Deuteronomium 6:4

Inleiding

Hoe stel jij je prioriteiten en hoe houd je daaraan? Ken je dat? Zoveel dingen die ik nog moet doen. Eigenlijk zou ik weer regelmatig moeten gaan sporten. Maar ik heb ook nog een stapel boeken die ik nog wilde lezen. En er zijn ook een paar vrienden waarmee ik nodig weer eens moet afspreken. En dan worden er vandaag kringen in de kerk gepresenteerd. Ik zou toch ook met een of misschien wel twee mee willen draaien. En ik moet vooral ook zorgen dat ik tijd houd voor mijn familie, mijn gezin. Er is zoveel te doen en hoe maak je een keuze tussen al die dingen. Waar geef je je geld en je tijd aan?

En als ik er even voor ga zitten dan weet ik wel weer wat mijn prioriteiten zijn. Maar dan nog – om me daaraan te houden. Dat valt vaak ook niet mee. Hoe doe je dat: je houden aan je prioriteiten.

God is de enige

De Bijbeltekst die we net gelezen hebben gaat over die twee dingen: hoe stel je prioriteiten vast en hoe vergeet je die niet?

Heel kort en eenvoudig wordt het zo gezegd: De HEER, onze God, is de enige. Het gaat allemaal om de HEER en nergens anders om. Nog weer anders gezegd: ‘Heb … de HEER, uw God, lief met hart en ziel en met inzet van al uw krachten’ (Deuteronomium 6:4).

Dat is je eerste prioriteit. Weten dat God de Enige is. (Bij het kindmoment keken we al naar de Mazoeze en de Tefilin en hoorden we al: Voor gelovige Joden is het een plicht om die woorden minstens twee keer per dag uit te spreken. Ouders moeten het bij het slapen gaan tegen hun kinderen zeggen. En als er iemand sterft, worden deze worden in het oor van de stervende gefluisterd. Dat is het belangrijkste om te weten, om te herhalen: de HEER, onze God, is de enige.)  

Misschien vind je het op het eerste gehoor maar vreemd. ‘De HEER, onze God, is de Enige.’ Dat klinkt misschien ook wel onverdraagzaam. Gelijkhebberig. Dat alleen wat jij gelooft waar is, en wat anderen geloven niet. Dat kan iedereen wel zeggen over wat hij of zij gelooft: Onze God is de enige ware. Wij hebben gelijk en jullie zitten fout.

Ik snap het als je dat zo denkt. Zo gaat het nogal eens tussen mensen. En ook christenen hebben soms zo tegen anderen gesproken. Misschien wel een mooi onderwerp om nog een keer apart over te preken (?). Maar voor nu wil ik erop wijzen dat de tekst niet gericht is op andere mensen die niet geloven, maar op het volk Israël – tegen hen zegt Mozes – onze God is de Enige. Als je een echte Israëliet bent kun je niet ook een andere god aanbidden. Israël heeft met de HERE God een verbond gesloten. Ze zijn als het ware getrouwd. En zo is het in een huwelijk ook. Dan kun je zeggen: mijn man, mijn vrouw, dat is de Enige. Niemand anders komt in zijn of haar plaats!

En ook als je christen bent. Dan hoor je door Jezus bij Israël. Dan geldt dat ook: de HEER is de Enige. Je kunt niet daarnaast ook nog andere goden hebben. Dat kan niet. Dat past niet.

Het bevrijdende van die belijdenis

Je kunt in plaats van ‘enige’ ook ‘één’ vertalen. De HEER onze God is Eén. In de tijd van Israël geloofden veel mensen in allerlei goden: een godin voor de vruchtbaarheid, een god voor de liefde, een god voor de handel, en vaak ook allerlei lokale goden. Een god voor dit land en één voor een ander land. Dan leert Israël: de HEER, onze God, is één. Er zijn niet allerlei verschillende goden, maar er is er maar één. De HEER is de God van Israël, maar ook de God voor de hele wereld. De HEER is de God van de vruchtbaarheid, maar ook van de handel en van de liefde. Hij is de God van alles.

Dat heeft alles te maken met die vraag die ik aan het begin stelde: wat zijn je prioriteiten? Ook wij hebben in onze tijd allerlei goden, al noemen we ze meestal niet zo. Goden, dat zijn machten waar we ons vertrouwen op stellen, die we een grote invloed op ons leven laten hebben. Denk aan de god Mammon, de geldgod. Hoeveel verwachten we wel niet van die god. Hoe vaak hebben we het niet over hem? Hoe vaak denk je aan hem? Wat verwacht je niet van hem? Hoe belangrijk is het dat je huis veel meer waard is geworden, of dat je juist te weinig steun van de geldgod krijgt om een huis te kopen. Hoe vaak check je je saldo op je rekening? Hoe vaak denk je na over wat je met nog meer geld zou kunnen. Geld is een machtige god. Veel geld of weinig geld hebben, maakt heel veel uit in het leven.

Of een andere belangrijke god is gezondheid. Die god vraagt heel wat van je: dat je de goede dingen eet, dat je genoeg en goed beweegt, dat je genoeg slaapt. Die god kan je ook heel wat brengen – een goedkopere verzekeringspremie, minder pijn, een lekkerder gevoel.

Of nog één: informatie. Dat je weet wat er speelt. In het nieuws. Dat je de nieuwste trends kent. Het internet, je mobiel is een belangrijk hulpmiddel. Dat helpt je om de hele dag de nieuwste dingen te zien, de nieuwste filmpjes, de nieuwste roddels, het nieuwste nieuws. Wat je maar volgt. En natuurlijk is het ergens toch ook belangrijk om op de hoogte te zijn? Je kunt toch niet je overal voor afsluiten?

Nee, dat is ook niet het punt. En toch: er is maar één prioriteit. Er is maar één God, de HEER, de Aanwezige. De Enige die van je houdt. Hij is de Enige die je ziet zoals je bent. De Enige die zichzelf voor je over heeft. Die Enige die een mens is geworden als jij.

Ik moet dan aan Hans Andreus denken. Een dichter, die zelf geen christen was. Hij schrijft over Jezus:

geen God heeft als hij bloed van angst gezweet
en was erger mens voor hij zich overgaf.

De Geldgod, de god van de informatie, de god van succes of welke andere god je maar zou willen dienen, houdt niet van je. En ze vragen allemaal om beurten je aandacht. Je moet genoeg geld hebben, gezond leven, op de hoogte zijn, enzovoort, enzovoort.

Het geeft mij rust om te bedenken dat de HERE de enige is. Bij Hem komen alle dingen samen: gezondheid, alles wat je nodig hebt om te leven. Door met Hem te leven, kun je ook leren je prioriteiten te stellen.

Je zou het ook nog op een andere manier kunnen zeggen. Heel vaak als je er rustig over nadenkt, weet je wel wat je prioriteiten zijn. In heel veel films en series zie je dat terug: De held zet zich in om carrière te maken, topsporter te zijn, veel geld te verdienen, hele dappere dingen te doen. Dat kost hem of haar, maar meestal is het een hem, heel veel. Te veel. Maar aan het einde ontdekt hij – het belangrijkste is niet de prestatie, maar de liefde voor zijn kinderen, voor zijn vrouw, zijn vrienden. Het ging niet om wat de held presteerde, maar het ging uiteindelijk om liefde, om eerlijkheid. Dat zijn precies die dingen die alles met God te maken hebben. Zeggen: de HEER is de Enige is zeggen: het gaat allereerst om eerlijkheid, om liefde.

Dat kan een goede check zijn als je ergens erg druk mee bent en je je afvraagt: moet ik dit wel doen? Vraag je dan af: hoe helpt dit om eerlijk te zijn, om liefdevol te zijn? Wie help ik hiermee? (Mijn gezin, mijn baas, iemand uit de kerk? Of doe ik dit echt alleen maar voor mezelf?)

Dat God de Enige is betekent ook dat ik geen god ben. Dat geeft mij in mijn leven en mijn werk ook veel rust. Er is altijd nog zoveel te doen in de kerk. Het werk is nooit klaar. En hoe hard we ons inzetten voor de kerk – er gaat toch nog heel veel mis, lijkt het. Al was het bijvoorbeeld alleen al kerkverlating en secularisatie. De Bazuinkerk krimpt langzaam. Net zoals de meeste kerken. En dat roept vragen op ook bij mij: doe ik het wel goed, doen we het wel aansprekend genoeg, hebben we genoeg aandacht voor iedereen? Dat zijn goede vragen, maar het is niet het laatste en het belangrijkste. Het belangrijkste: alleen de HEER is God. Dat betekent ook: ik en jij, wij zijn geen god. We moeten hard ons best doen, maar het hangt uiteindelijk niet van mij of jou af. Dat geeft me rust. Ik ben God niet.

Of ook: als de toekomst bedreigend is – hoe gaat het met het milieu, met ons land, met de tegenstellingen in ons land. Worden de rijken steeds rijker en de armen armer? Dan denk ik deze woorden: de HEER, onze God, is de Enige. Het is in zijn hand.

Ik hoef me geen zorgen te maken. Maar ik en jij moeten doen waarvoor we op aarde zijn: liefhebben. God liefhebben. Hem bewonderen in alles wat Hij doet en heeft gemaakt. En elkaar liefhebben, goed voor elkaar zijn.

Hoe stel je ooit je prioriteiten goed? Door te zien dat er maar één God is. Dat de HEER, zijn naam betekent: ik ben erbij. Ik  ben erbij als je je zorgen maakt om je geld. Ik ben erbij en geef je elke dag te eten. Ik ben erbij als je je zorgen maakt om je gezondheid. Ik ben erbij en geef je leven. Ik ben erbij als je bang bent dat niemand je ziet staan, omdat je niet slim genoeg bent, niet leuk genoeg. Ik ben erbij en heb je lief.

Heb God lief, zie dat Hij de Enige is en alle andere dingen vallen op hun plek.

Hoe houd je je prioriteit vast?

Dat klinkt simpel, maar de praktijk is het vaak niet.  Wat betekent het dat God de Enige is als je zit te gamen of aan het werk bent? Wat betekent het dat God de Enige is als je geldzorgen hebt, of je hebt ruzie in je familie?

Dat is niet altijd gelijk duidelijk. Maar het begin is je te realiseren, dat als de HERE de Enige is dat Hij ook echt met al die dingen te maken heeft. De naam HERE staat eigenlijk voor een woord dat betekent ‘Hij die er is’. Hij is bij al die gewone dingen. God is niet alleen maar van de kerk of de Bijbel maar van heel het leven.

Daar lazen we dit over: Houd de geboden die ik u vandaag opleg steeds in gedachten. ⁷Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat. ⁸Draag ze als een teken om uw arm en als een band op uw voorhoofd. ⁹Schrijf ze op de deurposten van uw huis en op de poorten van de stad.

Daarover ging het ook al in het kindmoment over. Herinner jezelf hier steeds weer aan. Dat is taai. Dat gaat niet vanzelf. De hele dag is er als het ware reclame van andere goden. Hoe belangrijk geld is: daarover gaat het voortdurend. Er hangen posters in de stad, er zijn advertenties, filmpjes op je mobieltje. En zo ook de goden informatie en gezondheid. Ze komen voortdurend op je af.

Het vraag inzet om steeds weer te bedenken: en toch is er maar één God. De HEER, Hij is de Enige. Daar moet je je in oefenen. En het liefst bij de gewone dingen van het leven. Praat erover met je kinderen. Thuis en onderweg. Sta erbij stil als je opstaat en als je naar bed gaat. Stop het in je hoofd. Denk eraan bij de dingen die je doet. Hang het aan de muur.

Of je kunt natuurlijk ook aan meer eigentijdse manieren denken: Maak het je startscherm van je telefoon of je computer. Begin de dag met een bijbeltekst, een christelijk lied, een kort gebed, een podcast, wat je maar helpt om niet te vergeten dat de HEER de Enige is. Luister op weg naar school of je werk naar muziek of een podcast, of een preek die je helpt om meer te leren wat het betekent dat de HEER de Enige is.

Misschien een mooie vraag om over na te denken: wat is mijn versie van de Mazoeze of de Tefilin? Hoe prent jij het jezelf in? Hoe laat je het aan je kinderen zien als je die hebt?

De boodschap is eenvoudig, maar de toepassing best moeilijk. Op belijdeniscatechisatie probeer ik vaak met de jongeren aan het einde van elke avond na te denken hoe ze in de komende week kunnen toepassen waar het die avond over ging. Je hebt elkaar daar vaak voor nodig. Dat is ook waarom we kringen organiseren. Om elkaar te helpen te leren wat het betekent dat de HEER de Enige is en hoe je Hem lief kunt hebben.

Er zijn allerlei verschillende kringen en straks worden ze gepresenteerd, maar allemaal hebben ze dat doel: hoe leer je in het gewone leven wat het betekent dat God er is in je leven. Hoe kun je dat meer gaan zien? Hoe kun je daar troost, kracht, richting, focus uit krijgen en je leven mee gaan inrichten?

Hoe je dat als jongere? Hoe doe je dat op je werk? Hoe kun je in je hobby zoals bijvoorbeeld sporten of fotograferen laten zien dat de HEER de enige is. Er zijn allerlei kringen die je daarbij kunnen helpen.

Uitleiding

En het is de moeite waard. Er valt nog zoveel te ontdekken. Het lijkt soms in de kerk alsof kinderen en jongeren vooral moeten leren. Als ze naar een christelijk school gaan krijgen ze les uit de Bijbel. En dat gebeurt ook op de Schatzoekers, op M8ig, MiQ’Ra en catechisatie. Maar het is natuurlijk niet alleen voor jongeren. Dat de HEER de Enige is en wat dat voor je leven van elke dag betekent. Daarover valt altijd weer meer te ontdekken. En ik kan het weten. Ik ben al twintig jaar dominee en maak al meer dan twintig jaar preken, en bestudeer de Bijbel en denk erover na met allerlei mensen over wie God is, wat je van Hem kunt zien en hoe je met Hem kunt leven. En er valt nog zoveel te ontdekken en te leren. Zeker niet alleen met je hoofd, maar ook met je handen en met heel je leven.

Dus laat het telkens weer in je leven doordringen. Zoek steeds weer nieuwe manieren om het te zien. De HEER, onze God is de enige.

Amen